Ulaştırma Bakanlığı (Denizcilik Müsteşarlığı)’ca hazırlanan “Gemi İnşa Yönetmeliği” 05 Haziran 2010 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir (1). Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile birlikte önceki “Gemi ve Su Araçlarının İnşası, Tadilatı, Bakım-Onarımlarında Uygulanacak Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmıştır (2). Bu yazımızda gemi inşasına dair Yönetmelik hükümleri incelenecektir.
Gemi İnşa Yönetmeliğinin Uygulanacağı Gemi ve Su Araçları
Gemi İnşa Yönetmeliği’nin amacı, gemi ve su araçlarının (3) inşa, tadilat (4) ve bakım-onarımları esnasında uyulması gereken teknik nitelik ve yeterliklerinin denetim ve belgelendirilmesinde; ilgili tarafların uyacakları usul ve esasları belirlemektir.
Dolayısıyla;
Yönetmelik iki temel başlık altında düzenleme getirmektedir. Bunlar:
İnşa Veya Tadilat İzni Alma Yükümlülüğü
Gemi İnşa Yönetmeliği kapsamında olan aşağıda belirtilen gemi ve su araçlarının inşa veya tadilatına başlanabilmesi için tesisin bulunduğu yerdeki Denizcilik Müsteşarlığı bölge müdürlüklerinden izin alınması zorunludur. Bunlar;
İç sularda (5) inşa veya tadil edilecek veya bakım-onarımları yapılacak gemi veya su araçları ile ilgili işlemlerin hangi bölge müdürlüğü tarafından yapılacağı ise İdare tarafından belirlenecektir.
İznin verilmesinden sonra başvuruda sunulan bilgi ve belgelerde meydana gelen değişiklik, gemi ve su aracı sahibi veya tesis sahibi tarafından bölge müdürlüğüne veya liman başkanlığına değişiklik tarihinden itibaren 15 gün içinde bildirilir. İzin belgesi üzerindeki bilgilerin değişmesi durumunda izin belgesi yeniden düzenlenir.
Bakım ve Onarımlarda ise, sadece boyu 15 metre ve üzeri gemi ve su araçlarının bakım-onarım faaliyetleri için, bakım-onarımın balıkçı barınakları veya yat limanlarında yapılması durumunda buraların işleticileri, tesiste yapılması durumunda ise tesis sahibi veya temsilcisi, “Gemi Sanayi Veri Tabanı Programı (GSVP)” üzerinden gerekli bilgi girişlerini yapılması gerekmektedir.
İnşa veya Tadilat İzin Başvurusunu Yapmakla Yükümlü Olanlar
İnşa veya tadilata başlamak için, izin başvurusunda bulunmakla yükümlü olanlar gemi ve su aracı sahibi veya temsilcisidir.
İnşa veya Tadilat İzin Belgesinin Geçerlilik Süresi
Başvurunun Bölge Müdürlüğünce uygun bulunması halinde; Bölge Müdürlüğü tarafından “Gemi veya Su Aracı İnşa veya tadilat belgesi” düzenlenir. Belge, inşanın 1 yıl, tadilatın 6 ay içerisinde başlamaması durumunda geçersiz olur.
Başvuru Bölge Müdürlüğü ya da Liman Başkanlığına yapılır. İnşa veya tadilat izin başvurusunun liman başkanlığına yapılması halinde; inşa veya tadilat iznini verecek olan bölge müdürlüğü, yapılan işlemler hakkında liman başkanlığına bilgi verir.
Yeni Gemilerin İnşasında Klas Zorunluluğu
Yeni inşa olunacak:
klaslı olarak inşa edilmek zorundadır.
Yabancı Bayraklı Gemi Ve Su Araçları
İhraç amaçlı olarak serbest bölgeler dahil yurtiçinde:
Ancak, ihraç amaçlı olarak inşa olunan ve “İnşa Halindeki Gemilere Mahsus Sicile” tescil edilen gemi ve su araçları bakımından ise inşa izni alınmak zorundadır.
Yönetmelik Hükümlerine Uyulmaması Halinde Uygulanacak Yaptırımlar
GENEL DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞÜMÜZ
Gemi İnşa Yönetmeliği ile ilgili düzenleme hakkında şu tespitleri yapmak mümkündür:
1-) Yönetmelik adı “Gemi İnşa Yönetmeliği” olarak belirlenmiştir. Ancak, Yönetmelik içeriği ile adı uyumlu değildir. Zira Yönetmelik sadece gemi inşasına ilişkin olmadığı gibi, ne gemi inşasına dair teknik düzenlemeyi ne de tarafların hak ve yükümlülüklerine yani sözleşme taraflarının sorumluluklarına dair hukuki düzenlemeyi içermemektedir.
2-) Yönetmelikte sadece Türk bayraklı veya Türk Bayrağı çekebilecek olan gemi ve su araçları için denetim getirilmiş olması ihracatı teşvik gibi düşünülse de bu şekilde yapılan bir ayrım kamu eliyle Yabancı bayrağın özendirilmesi olarak algılanabilecektir. Kaldı ki, amaç gemi inşa teknik nitelik ve yeterliliklerin denetimi suretiyle standartın yükseltilmesi ise ihraç konusu inşalar öncelikle bu kapsama alınmalıdır.
3-) Yönetmelik kapsamındaki inşa ve tadilatlar Türk Mühendis Mimarlar Odaları Birliği Gemi Mühendisleri Odasının (GMO) denetimine tabi tutulmuştur ancak denetimin kapsam ve niteliği belirlenmemiştir. Böylece, inşa ve tadilat projesi idare denetim uzmanı, GMO ve klas denetimine tabidir. Bu ise bürokrasinin artmasına neden olacak bir düzenlemedir. Denetim mekanizmasının objektif ve işlevsel olmasını sağlayacak değişiklik yapılmalıdır.
4-) Ayrıca, denetim uzmanı tanımında belirtilen unvanlara sahip, İdare’den emekli olan proje mühendislerinin yapacakları projelerin ise GMO meslekî denetiminden geçirilmesinin zorunlu olmadığı kabul edilmek suretiyle İdare’den emekli olan proje mühendislerine ayrıcalık tanınmıştır. Bu hüküm dahi denetim de bir standart olmadığını kanıtlamaktadır.
5-) Yönetmeliğe göre inşa veya tadilat için bölge müdürlüğüne veya liman başkanlığına teslim edilen belgeler inceleme ve uygun olanların onay süresi 30 gündür. İnşa ve tadilat projelerinin onayı için öngörülen bu süre oldukça uzun bir süredir.
6-) Yönetmelikle, iznin verilmesinden sonra başvuruda sunulan bilgi ve belgelerde meydana gelen değişiklik, gemi ve su aracı sahibi veya tesis sahibi tarafından bölge müdürlüğüne veya liman başkanlığına değişiklik tarihinden itibaren 15 gün içinde bildirilmesi gerekmektedir. Halbuki, bazen inşa ve tadilat sonuna kadar projenin her aşamasında değişiklik gerekebilmektedir. Düzenlemede bu hususun dikkate alınmadığı görülmektedir.
7-) Son olarak, Yönetmelikteki yaptırımlara dair düzenleme üzerinde durulacak olursa, Yönetmelikte inşa veya tadilat için izin alınması zorunludur denilmiş ve buna dair yaptırımlar belirlenmiştir. Ancak yaptırımlar sıralandıktan sonra:
“Bu Yönetmelik kapsamında olup, ilgili hükümleri gereği;
gemi ve su araçlarının sahibinin veya temsilcisinin, İdareye inşa izin başvuru belgesi veya tadilat izin başvuru belgesi ve işin niteliğine göre bu Yönetmelikte belirtilen ve Yönetmelik ekinde yer alan, belgelerden gerekli olan planlar, hesaplar ve belgelerle birlikte başvurması halinde, gemi ve su aracının esas sörveyleri yapılmak suretiyle inşa izin belgesi veya tadilat izin belgesi düzenlenir ve belgelendirilir. Bu Yönetmelik hükümleri gereği klaslı yapılmak zorunda olan gemi ve su araçlarından; inşa veya tadilatına klassız başlanan ya da inşa veya tadilatı klas nezareti olmaksızın tamamlananlar için, bu madde hükümlere göre yapılacak başvuruda, ilave hizmet karşılığı İdarece belirlenecek meblağın yatırılmış olması yanında klas şartı da aranır.” denilmiştir.
Dolayısıyla, her ne kadar başta izin almak zorunlu ise de bu izin alınmadan yapılan inşa ve tadilatlarda izin eksikliği sonradan giderilebilecektir. Bu ise izin şartına bağlı hükümlerin etkinliğini ortadan kaldırmaktadır. Dolayısıyla, izin alınmadan İdarece belirlenen ilave sörvey hizmet karşılığı meblağın yatırılmış olması şartıyla inşa ve tadilat yapmak mümkün hale gelmektedir.
(1) 05/06/2010 tarih ve 27602 sayılı R.G.’de yayımlanmıştır.
(2) Gemi ve Su Araçlarının İnşası, Tadilatı, Bakım-Onarımlarında Uygulanacak Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik 23/8/2007 tarihli ve 26622 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.
(3) Yönetmelikte Su aracı: “Gemi dışında, suda yüzebilen ve tahsis edildiği gayeye uygun olarak kullanılan, her türlü araç ve yapı” olarak tanımlanmıştır.
(4) Gemi ve su araçlarının üç ana boyutundan biri veya birkaçı ile gros ve net tonilatosunun en az birinin değişimine veya geminin cinsinin yolcu taşımacılığı veya tehlikeli madde taşımacılığı yapmak üzere değiştirilmesine neden olacak yapısal değişiklik tadilat olarak tanımlanmıştır.
(5) Tabiî ve suni göller, baraj gölleri, dalyan ve nehirler