Costa Concordia 2 Eylül 2005 tarihinde Fincantieri’nin, İtalya-Cenova yakınında Sestri Ponente’deki tersanesinde denize indirilmiş ve 30 Haziran 2006'da teslim edilmiştir. Denize indirildiğinde tarihinin en büyük İtalyan yolcu gemisi olan Costa Concordia’nın[1] karşılaştığı felaket önemli sonuçları olması itibariyle daima hatırlanacaktır. Bu büyük kruvaziyer gemisi 13 Ocak 2012 tarihinde İtalya, Toskana bölgesinde Isola del Giglio kayalarına çarpmış ve kısa sürede yan yatarak batmaya başlamıştır[2].
2011-2012 sezonunda Costa Concordia için; Civitavecchia, Savona, Marsilya, Barselona, Palma de Mallorca, Caligari, ve Palermo limanlarını kapsayacak bir haftalık rota belirlenmiştir. Gemide çoğunluğu İtalyan kökenli olmakla birlikte, İngiliz, İspanyol, Kuzey ve Güney Amerikalı, Avustralyalı ve hatta Güney Koreliler ile birlikte çok sayıda Alman ve Fransız yolcu bulunmaktaydı. Mürettebat çoğunlukla Filipin, Hindistan ve Endonezya vatandaşlarından oluşmaktaydı[3].
Kazanın Meydana Gelişi
Kaptan Francesco Schettino güvenlik zabiti olarak başladığı Costa’da 2002 başından beri çalışmaktadır. 2006 yılında kaptan yeterliliği alan 52 yaşındaki Francesco Schettino’nun karıştığı bu ilk kazadır. Kaptan ifadesinde; turistik amaçlı adaya yakın sefer yaptığını, karanlık olduğu için adaların çok iyi görünmediğini beyan etmiştir. Ancak diğer beyanlar ve kaptanın açıklamalarından, ışıklarla aydınlatılmış Costa Concordia’nın, Giglio’nun yerlisi ve İtalyan kaptanlar arasında bir efsane olan emekli kaptan Mario Palombo’ya gösteriş için kıyıya yaklaştırıldığı, kaza esnasında da gemi kaptanı Schettino’nun, Kaptan Palombo ile telefon görüşmesi yaptığı belirlenmiştir.
Normalde taşıma hatlarının kıyıdan yaklaşık 5 mil açıkta olmaları gerekirken, İtalyan savcı geminin karaya oturduğu esnada kıyıdan sadece 150 metre mesafede olduğunu belirlemiştir. Kaptan Schettino ise kıyıya olan mesafenin 300 metre olduğunu iddia etmiştir. Bu ise 328 yarda veya 984 feet’e eşit olup Costa Concordia’nın kendi uzunluğundan biraz daha fazladır. Yani bu mesafe haritada iyice işaretlenmiş olan Le Scole kayalığına çok yakındır. Kaptan Schettino ise çarptığı kayalığın haritada gösterilmediğinde ısrar etmiştir.
Bir televizyon röportajında Costa Crociere SPA CEO'su Pier Luigi Fosci gemi kaptanını suçlamış; "Kaptanın rotayı değiştirmeye karar vererek, daha önceden bilmediği bir suya gittiğini, bu yapılanın ciddi bir hata olduğunu" söylemiştir. Kruvaziyer şirketinden yapılan ilk açıklamada ise “geminin rotasının kıyıya çok yakın olduğunun ve acil durumda uyulması gereken Costa’nın standart prosedürlerine uyulmadığının görüldüğü” ifade edilmiştir[4].
Kaza Sonrası Yaşananlar
21:42 Costa Concordia, Isola del Giglio kayalarına yaklaşık 15.5 knot süratle çarptığında geç gelen yolcular restoranda akşam yemeğini bitirmek üzereydi. Diğer yolcular ise yemek sonrası dinlenip eğlenmekteydiler. Bir çarpma sesi duyulmuş ve ışıklar sönmüştür. Personel bunun bir elektrik arızası olduğunu anons etmiştir.
22:05 Costa yönetim merkezinden Pier Luigi Fosci 22:05’de gemi ile temas halinde bulunduğunu, bir problem olduğunun anlaşıldığını ancak kaptanın konuşmasında gerçekleri ifade etmemesi nedeniyle durumun ciddiyetini kavrayamadıklarını, geminin kayalıklara çarptığını tahmin edemediklerini belirtmiştir.
22:12 İtalyan Sahil Güvenliği yolcuların sahile yaptığı çağrı ile uyarılmış, gemi ile temas kurduklarında ise her şeyin normal olduğu, sadece bir elektrik kesintisi bulunduğu ve gerekli bakımın yapıldığı ifade edilmiştir.
22:30 bir süre sonra Sahil Güvenlik gelen çağrıyı yinelemiş, kaptan bu kez imdat çağrısı göndermiştir. Oniki dakika sonra ve tam çarpmadan bir saat sonra, yerel makamlara gemi kayaya çarptığı için problem yaşandığı söylenmiştir. Gemi çarptığında keskin bir şekilde sancağa sapmıştır. Raporlar kaptanın gemiyi adaya doğru getirmek için sancağa doğru dairesel manevraya devam ettiğini göstermektedir. Bu noktada gemi 20 derece yana yatmıştır.
22:50 bu saate kadar gemiyi terk talimatı verilmemiştir. Diğerleri 3. Güvertedeki can salı istasyonlarında toplandığı esnada bazı insanlar denize atlayarak adaya doğru yüzmeye başlamışlardır. Gemi dik vaziyette iken daha kısa sürede yolcuların tahliyesi mümkün iken bu yapılmadığından, gece yarısına yaklaşıldığında geminin yatıklığı artık filikaların indirilemeyeceği bir seviyeye yükselmiştir. Cuma akşamı karaya oturmanın meydana geldiği ilk anda teknik sorun neticesinde elektrik sistemlerinin yaygın olarak devre dışı kalmasının, muhtemelen karanlığın geminin iç kısımlarında bocalamaya neden olduğu iddia edilmiştir.
23:50 Kaptanın 25 yaşındaki eski hostes olan arkadaşı Dominika Cemortan’un, 23:50 kadar köprüüstünde bulunduğu, daha sonra Schettino tarafından üçüncü güverteye indirilerek büyük bir can salına bindirildiği iddia edilmiştir. Dominika Cemortan ise beş dil konuşabildiğini, bu nedenle kaptan tarafından anonsların İtalyanca’dan Rusça'ya tercüme edilmesi istendiği için köprüüstüne getirildiğini, gemiyi terk emrine kadar "sadece bir elektrik kesintisi olduğu, bu nedenle yolcuların kamaralarına dönmesi gerektiği” anonsunun ardarda tekrarlanmasının istendiğini söylemiştir. Cemortan’un beyanına göre kaptan gece yarısına kadar köprüüstünü terk etmemiştir.
Gündüz 12:40’da Kaptan Schettino, “bir can salından kurtarma işlerini koordine ettiğini" söylediğinde, Sahil Güvenlik yetkilisi kaptanın hemen gemiye dönmesini istemiştir. Sonradan kaptanın gemi komutasını bırakarak karada dolaşırken görüldüğü beyan edildiğinden, Sahil Güvenlik 12:50’de kurtarma operasyonunu devralmıştır. Yolcu ve kalan mürettebatın büyük çoğunluğu 13:30 civarında, en son kalanlar ise 15:00’dan önce tahliye edilmiştir. Gece boyunca, Costa Concordia sancağa yatmağa devam etmiş, Gabbianara noktasında Giglio liman girişinin hemen önünde neredeyse gemin yarısı batmıştır.
Bilirkişi Raporunda Belirlenen Hususlar
Denizcilik uzmanlarından oluşan bir heyet tarafından hazırlanan kapsamlı bir rapor kazanın oluşu ve kaza sonrası yaşananlar ile ilgili önemli ipuçları vermektedir. Rapora göre mürettebatın farklı milletlerden olması nedeniyle kazadan sonra personel birbirleri ile iletişim kurmak için ciddi uğraş vermiştir. Ortak lisan İtalyanca olması gerekirken, birçok personel İtalyanca bilmediğinden bir telsiz zabiti acil durum talimatlarını İtalyanca’dan İngilizce’ye çevirerek can sallarının indirilmesini organize etmeye çalışmıştır. Yine aynı rapor Endonezyalı olan serdümenin kayaya çarpma esnasında kaptanın talimatlarını iki kez anlamadığını, kaçırdığını göstermektedir.
Görüşmelerin kaydedildiği gemi kara kutusundan alınan köprüstündeki gemi zabitleri arasındaki konuşma kayıtları, Kaptan Schettino’nun bazen standart İtalyanca dahi konuşmadığını kaba bir Napoliten lehçesi kullandığını göstermektedir.
Yine bilirkişi raporu; kilit görevdeki bazı mürettebatın bir acil durumdaki görevlerini bilmediğini belirtmektedir. Ayrıca, filikalardan sorumlu bazı zabitlerin ya doğru güvenlik sertifikasına sahip olmadığı ya da sertifikaların süresinin sona erdiği ifade edilmektedir[5].
Kısaca belirtmek gerekirse hem insani hem de mali sonuçları açısından büyük bir felaket olan bu kazanın birinci derecede personel hatasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Kaza sonrası yaşananlar ise ciddi bir organizasyon ve personel eğitimi eksikliği olduğunu açığa çıkarmıştır. Bundan sonrasında ise 32 kişinin hayatına mal olan bu kazadan tüm sektör ilgililerin gerekli çıkarımları yapması önem arzetmektedir.
[1] Costa Concordia, 2002'den 2012'ye kadar geçen on yılda sadece, Carnival ve Costa markaları ile inşa edilen 19 yolcu gemisinden (Cruise Ship) biri olup, bu gemilerden 11’nin dizaynı Costa Concordia’ya benzemektedir. 114.147 gros tonluk (8900 DWT) geminin toplam uzunluğu 290.2 metre (952 feet), genişliği 35.5 metre (116 feet) ve draftı 26 feet (8.2 metre)’dir. 1,502 lüks kamarası bulunan yeni gemi, 1.000 'den fazla bir mürettebat ve 3.004 yolcu (tam kapasite 3,780 yolcu) taşıma kapasitesine sahiptir.
[2] Shawn J. Dake, A Short History Of The Costa Concordia, http://maritimematters.com/2012/01/a-short-history-of-the-costa-concordia/
[3] Kaza anında gemide 3,216 yolcu ve 1,013 mürettebat olmak üzere toplam 4.229 kişi bulunmaktaydı.
[4] Shawn J. Dake, A Short History Of The Costa Concordia
[5] http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/9541189/Costa-Concordia-crew-were-not-drilled-in-evacuation-procedures.html